İngiltere’deki eğitim sistemi ve Londra’daki okullar hakkında izlenim ve tecrübelerimi sizlerden gelen soruları da cevaplayarak aşağıda anlattım. Pek tabii ki bu bilgiler benim tecrübe ve izlenimlerimden ibaret olup, bölgeye, şehre bağlı olarak değişik olma ihtimaline karşın ilgili resmî sayfalara göz atmanız; hukuki konularda bir avukattan görüş almanızı öneririm. 

“İngiltere’de yaşamak: Ailecek nasıl yerleşebilirim? Londra yaşam masrafları ve eğitim” yazım da dikkatinizi çekebilir

Londra’ya gelen aileler

Birkaç yıl önce İngiltere Londra’ya taşındığımızda sokaklarda, çocuklarımızın gittiği okulda tek tük Türk aileye rastlıyorduk. Ancak son zamanlarda bizim oturduğumuz güney batı Londra’da rastladığımız Türk sayısı kat ve kat arttı. Özellikle bu yıl Brexit sebebiyle Ankara Antlaşması’nın sona erme ihtimaline karşı çok belirgin bir beyaz yakalı Türk popülasyonu artışı oldu. Aile profili genelde aynı: küçük çocuklu veya orta okullu çocuklu Londra’da iş bulma ihtimali yüksek olan mesleklerde çalışan aileler. Bu ailelerin tabii ki buralara gelmek istemelerinin başlıca sebebi çocuklarının ücretsiz İngiliz devlet okullarında daha iyi bir eğitim almaları ve İngilizce’yi yerinde öğrenmeleri. Bu konuda, gelmeden araştırmalar yapılıyor, en iyi okulların yakınında bir sürü paralara evler tutuluyor ancak işlerin çok da öyle yürümeyebileceği maalesef buraya gelince fark ediyorlar. İngiltere’deki eğitim sistemine ve özellikle Londra’daki okul durumlarına tam hakim olunmadan adım atıldığı için maalesef çocukların bazıları bazen aylarca okullarda yer olmaması sebebiyle dışarıda kalabiliyor. Tüm çocuklar okula giderken bu yavruların evde oturduğunu gördükçe içim acıdı ve buradaki eğitim sistemi hakkında kapsamlı bir yazı yazmak istedim. Belki birilerin işine yarar...

İngiliz eğitim sistemine genel bakış

İngiltere’de de hem devlet okulları, hem de özel okullar var. Ailelerin çoğunluğu çocuklarını eğitimin ücretsiz olduğu devlet okullarına gönderiyor. Özel okulların ücretleri Londra’daki ortalama bir çalışanın gücünün çok üstünde; ilk ve orta okullarda bile yıllık yirmi bin sterlin civarında. Buna karşın devlet okullarında eğitim tamamen ücretsiz, kitap defter kalem bile, hatta belli bir sınıfa kadar yemek bile ücretsiz. Müfredat özel okullara göre daha hafif olmakla birlikte genel olarak iyi bir eğitim veriliyor. Devlet okulları, aslında belediyeye bağlı okullar, isimleri de “council school” diye geçiyor, okulların bütçesini bile “council” belediye karşılıyor. Tabii burada da ödemeler yetersiz kaldığından okul aile birliğinin düzenlediği birçok etkinlik ile okula gelir elde edilmeye çalışılıyor.

Devlet okullarına nasıl kayıt yaptırabiliriz?

Öncelikle ev kiralama

Hedeflenen okula kayıt yaptırmak için öncelikle o okulun kapsama alanı içinde ev tutmanız gerekiyor. Ev tutabilmeniz için de İngiltere’de oturma hakkı veren bir vize ile İngiltere’de bulunmanız gerekiyor. Devlet, ev kiralamak isteyenin İngilterede yasal olarak kalma hakkı olup olmadığını denetleme görevini doğrudan ev sahiplerine vermiş. Ev kiralarken pasaport ve vize fotokopilerinizi de ev sahibine veriyorsunuz. Kontrat imzalanıp ev tutulduktan sonra bulunduğunuz semtteki belediyeye (council) orada oturduğunuza dair kaydınızı yaptırabiliyorsunuz.

Ev kiraladıktan sonra Okul Başvurusu

Evi kiraladıktan sonra, okula başvurmak için evin bulunduğu semtteki belediyeye gidiyorsunuz. Kayıt yaptırmak istediğiniz birkaç okulu, istek sırasına göre belirleyip başvuruyor ve beklemeye başlıyorsunuz. Okulda yer açılması durumunda (ki tüm okullar neredeyse full kapasite ile devam ettiği için bu tamamen şansa bağlı) istediğimiz okullardan birine yerleşiyorsunuz. Okullarda yer olmaması durumunda, bir süre bekledikten sonra belediye sizi daha uzaktaki bir okula yerleştiriyor. Bir taraftan bu okula çocuklar başlayıp, bir taraftan da bekleme listelerinde kalmaya devam edebilirsiniz. Tüm bu adımlar, belediye tarafından yürütülen süreçler olduğundan, katı bir disiplinle ve kurallarına göre işliyor; adamını bulayım öne geçeyim, işim görülsün gibi durumlar yok buralarda. Uzaktan uzağa, biz sizin çocuğunuzu istediğiniz okula sokarız diyenlere inanmayın.

İngiltere’de kreşten liseye okul süreci

İngiltere’de tüm süreçler normalde daha kreş çağından başlayıp ta liseye kadar bir sistem dahilinde ilerliyor. Yani gidilecek yeni kademe okullara (kreş, ilkokul, ortaokul) bir yıl önceden başvuruluyor, okulun başlamasına yaklaşık altı ay kala da yerleştirmeler yapılıp sınıf kontenjanları dolduruluyor. Başvurularda kardeşlere öncelik tanınıyor, eğer abi abla zaten o okula gidiyorsa kardeşe diğer başvuranlar arasında öncelik tanınıyor. Bu süreçler sebebiyle özellikle Londra’nın popüler yerlerindeki iyi okullarda kontenjanlar ya full ya da full’e yakın oluyor. Çarkların işleyişine baştan başlamayıp, ara sınıflarda girilmeye çalışınca iş biraz şansa kalıyor.

Kreş çağı

Çocuklar daha bebeklikten başlayarak bilimum özel kreşlere en azından haftada birkaç yarım gün olarak gidiyor. Özel kreşler çok pahalı aylık iki bin sterlin civarında. Bu ücretler çok pahalı olduğundan aileler yarım günlük opsiyonları değerlendiriyor. Ya da anne, kariyerini devam edebilmek için kazancının tamamına yakınını kreşe verip işine devam ediyor. Bu kreşlerde de iyi olarak nam salanlarda bekleme listeleri uzayıp gidiyor, istenilen yere kayıt yaptırmak için erken davranmak gerekiyor.

3 yaş “Nursery” yılı

Üç yaşını dolduran çocuklar yarım günlük ücretsiz devlet kreşine gidebiliyor. Genelde ilkokulun bir parçası şeklinde olan “nursery” denilen bu kreşlerde çocuklar oyun oynuyor, sosyalleşiyor, topluluk içinde olmayı deneyimliyor, belli bir müfredat dahilinde basit sayı sayma gibi şeyler öğreniyor. Aile isterse devlet kreşi yerine, zaten çocuğun devam ettiği özel kreşe çocuğunu devam ettirebiliyor. Bu durumda devlet bir miktar kreş destek parası veriyor. 3 yaş nursery okul yılının Kasım-Ocak gibi, çocuğunu hangi ilkokula göndermek istediklerine aileler karar veriyor ve istek sırasına göre birkaç okulu belirleyip belediyeye başvuruyor. Sonuçlar, Mart-Nisan gibi açıklanıp çocuğun hangi ilkokula gideceği daha üç yaşında belirleniyor.

4 yaş “Reception” yılı

İngiltere’de zorunlu eğitim yani ilkokul birinci sınıf, beş yaşını doldurmuş çocuklar için başlıyor. Ancak ilkokul öncesi dört yaşını doldurmuş tüm çocuklar ilkokulun bir parçası olan “reception” yani anasınıfına gidiyor. Bu “reception” yılının, ilkokuldan bir farkı yok aslında. Çocuklar reception’da da tam gün okula gidiyor, okul formasını giyiyor, okuma yazma ve basit matematik öğreniyor.

5 yaş İlkokul birinci sınıf

İngiltere’de ilkokul 5 yaşını doldurunca başlıyor. Aslında, yukarıdaki reception başlığında anlattığım gibi reception yılı ile birlikte çocuk bir yıl önceden zaten ilkokula başlamış oluyor. Bu sayede, çok fazla bir birinci sınıf heyecanı ve stresi de kalmıyor, hem çocukta hem ailede. :) Siz, çocuğum ilkokula İngiltere’de başlasın düşüncesi ile beş yaşındaki çocuğu buraya getirip okula yerleştirdiğinizde çocuğunuz her yönüyle zor bir durumla karşı karşıya kalmış oluyor: zaten okuma yazma bilen bir sınıfa adapte olma, bir yıl önce oluşmuş sınıfa dahil olma, bir de üstüne üstlük İngilizce öğrenme çabası... Okullar kendi çapında bu gibi çocuklara takviye yapıyorlar ama bana kalırsa bunun yerine daha kolay bir geçiş ve adaptasyon için beş yaş yerine dört yaş, hatta üç yaş tercih edilmelidir.

İlkokul

İlkokul iki ayrı kademeye ayrılmış: birinci ve ikinci sınıf (Year 1 ve Year 2) “infant school”, üçüncü sınıftan altıncı sınıfa kadar (altı dahil) “junior school“ olarak geçiyor. Bu okullar aynı yerleşkede birbirinin devamı şeklinde olabildiği gibi tercih edilen okula göre ayrı ayrı okullar da olabilirler. Yalnız yakarıda da belirttiğim gibi ilkokul beş yaşında başladığından, çocuğunuz Türkiye’de altı yaşını doldurduktan sonra ilkokula başladıysa buraya geldiğinde bir üst sınıftan okula devam edecek. Okullar çok iyi, iyi, orta gibi (outstanding, good) bağımsız kurullar tarafından denetlenip sınıflandırılıyor. Siz bu sınıflandırmayı da göz alarak yerleşmeyi düşündüğünüz yerdeki okulları belirliyor ve belediyeye başvuruyorsunuz. (Bknz yukarıda okul başvurusu başlığı) İyi devlet okullarını nerede bulabilirim derseniz “İngiltre’de yaşamak” yazıma bir göz atın. Orada kendi tecrübelerimizi daha ayrıntılı yazmıştım.

Çocuğum için iyi bir ortaokul tavsiyesi?

Yukarıda en başından beri anlatmaya çalıştığım gibi İngiltere’de eğitim sistemi birbirini takip eden süreçlerden oluşuyor. Buradaki aileler çocuğunun iyi bir ortaokula ( ortaokul yedinci sınıfta başlıyor) gidebilmesi için daha beşinci sınıftan itibaren çocuklara özel ders takviyelerine başlıyor ve altıncı sınıfın başında, herbir iyi ortaokulun ayrı ayrı düzenlediği sınavlara sokuyor.

Kısaca özetleyecek olursam, ortaokullar da yine outstanding, good gibi sınıflandırılıyor ve oturmayı planladığınız semt nezdinde hangisi daha iyi, hangisi tercih edilmeli karar veriliyor. Karar vermeye yardımcı olmak için her okul tanıtım günleri düzenliyor. Çok iyi okulların hemen hepsi sınavla öğrenci kabul ediyor. Sınavsız girilebilen diğerleri kadar olmasa da yine iyi okullara girmek için ise okulun kabul kapsama alanının içinde oturulması gerekiyor. Tamam, aşağı yukarı karar verildi ama iş orada bitmiyor çünkü ortaokula gidiş süreci de her okula başlamada olduğu gibi bir buçuk yıl önce başlıyor. Grammar school diye geçen fen lisesi benzeri ya da daha özellikli okullara her okulun kendi düzenlediği sınavla giriliyor ve bu sınavlara başvuru daha beşinci sınıfın sonunda oluyor. Sınavsız girilen yine outstanding, good gibi derece alabilmiş olanlara da bir yıl önceden yine belediye üzerinden başvuru yapılması gerekiyor. (sınavlı girilenler de tercih edilecekse yine belediye başvurusunda dahil ediliyor ve sıralanıyor) Bir başka deyişle yedinci sınıfa gidecek bir çocukla yaz tatilinde İngiltere’ye taşınıldığında iyi bir okula kayıt yaptırılmak istendiğinde geç kalınmış oluyor. Çünkü başvurular bir önceki yıl sonbaharında tamamlanmış ve ilkbaharda tüm kontenjanlar doldurulup çocuklar yerleştirilmiş oluyor.

Oturum vb olmadan normal bir vize ile gelip çocuğumun İngilizce öğrenmesi için kreşe, okula yazdırabilir miyim?

Öncelikle İngiltere’de kanuni olarak yaşamak için size bu hakkı veren vize tipi ile İngiltere’ye gelinmesi gerekiyor. Yukarıda belirttiğim gibi ev kiralamalar, belediye üzerinden devlet okullarına, kreşlerine kayıtlar oturma hakkı olması üzerinden işliyor. Özel kreş ve özel okullarda işler nasıl yürüyor bilmiyorum. Turist vizesi ile bir yılda sadece altı ay burada kalınabildiği, ev tutulamayacağı için sadece otelde kalınabileceği, belki özel bir kreş ya da dil okulu şeklinde bir çözüm bulunabilir. Ancak özellikle Türkiye’ye göre çok masraflı olacağı şüphesiz.